COVID-19 salgını sırasında, doğum kontrol hapı kullanımı ile artan kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması (tromboemboli) riskine ilişkin endişelerin olması nedeniyle yazılan bu yazıda doğum kontrol hapı kullanımı ve COVID-19 ilişkisi hakkında merak edilen soruları Amerikan Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölüm Başkanı Dr. Bülent Urman ve Dr. Mehmet Ceyhan yanıtlıyor.
COVID-19 enfeksiyonu ile ilişkili kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması riski nedir?
Şiddetli COVID-19 enfeksiyonu ile hastaneye yatırılan kişilerde tromboembolik olay riskinin son derece yüksek olduğu görülmektedir. Daha az şiddetli veya asemptomatik vakalarda tromboembolik risk oluşmamaktadır.
COVID-19 enfeksiyonu sırasında doğum kontrol hapı kullanımından neden kaçınılmalıdır?
COVID-19 enfeksiyonu sırasında doğum kontrol hapı kullanımı ile doğrudan kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması riskinin oluştuğuna dair kanıt yoktur. Ancak genel olarak doğum kontrol hapı kullanımına bağlı artmış kan pıhtılaşması riski nedeniyle eğer ek risk faktörleri de var ise bu hapların kullanımından genellikle kaçınılmalıdır.
COVID-19 enfeksiyonu nedeniyle doğum kontrol hapı kullanımını durdurma konusundaki endişeler nelerdir?
Gebeliğin kendisi doğum kontrol hapı kullanımına göre daha yüksek kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması riski taşıdığından bu ilaçların gereksiz yere bırakılmamaları önemlidir. Östrojenlerin (hem endojen hem de eksojen) potansiyel olarak COVID-19’un en ciddi komplikasyonlar ile ilişkili olan immün inflamatuar yanıta karşı koruyucu olabileceği öne sürülmektedir. (Hem erkekler ile kadınlar arasındaki hem de kadınlarda menopoz öncesi ve sonrası COVID-19 sonuçlarındaki farklılıklara dayanan çalışmalarda) Bununla birlikte, östrojen içeren doğum kontrol ilaçlarının herhangi bir doğrudan koruyucu etkisini destekleyen kanıt yoktur.
COVID-19 enfeksiyonu sırasında diğer gebelikten korunma yöntemlerinin kullanımının sonuçlarına ilişkin kanıtlar nelerdir?
COVID-19 enfeksiyonu öncesinde ve sırasında diğer gebelikten korunma yöntemlerinin kullanımını değerlendirmek için yayınlanmış kanıt yoktur.
FSRH CEU Doğum Kontrol Hapı Kullanımı ile ilgili ne önerir?
Bu konuda cevaplanması gereken daha birçok soru bulunmaktadır. FSRH CEU aşağıdaki pragmatik yaklaşımı önermektedir:
1.Sağlıklı bireyler
COVID-19 salgını sırasında doğum kontrol ilaçlarının uygun sağlıklı bireyler tarafından kullanımı kısıtlanmamalıdır. Doğum kontrol hapı kullanıcıları (her zamanki gibi) artmış kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması riskleri hakkında bilgilendirilmeli ve uygun etkili alternatif doğum kontrol yöntemleri tüm detayları ile sunulmalıdır.
2.Asemptomatik COVID-19 enfeksiyonu olan kişiler
Asemptomatik COVID-19 enfeksiyonu olan ve doğum kontrol hapı kullanan kişiler ilacı kullanmaya devam edebilir. Bazıları trombotik riski azaltmak için sadece progesteron içeren bir hapa hemen geçiş yapmak isteyebilir, fakat doğum kontrol hapı bırakılsa da artmış tromboz riski bir süre daha devam etmektedir
3. Hastaneye yatış gerektirmeyen semptomatik COVID-19 enfeksiyonu olan kişiler
Hastaneye yatışı gerektirmeyen semptomatik COVID-19 enfeksiyonu olan mevcut doğum kontrol hapı kullanıcıları, hastalığın şiddetine ve hareketsizlik derecesine göre yönetilmelidir.
-Doğum kontrol haplarının kesilmesi ve sadece progesteron içeren bir hapın başlatılması düşünülmelidir. Doğum kontrol ilacının hormon içermeyen plasebo döneminde veya sonraki ilk bir hafta içinde aniden kesilmesi ve yakın zamanda korunmasız cinsel ilişki yaşanması durumunda gebelik riski oluşmaktadır. Uygun olduğu durumlarda acil gebelikten korunma yolları düşünülmelidir.
-İyileşme sonrasında, kişi sadece progesteron içeren ilaca devam etmek isteyebilir veya kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması riski taşımayan alternatif bir doğum kontrol yöntemi düşünülebilir. COVID-19 enfeksiyonu ile ilişkili yüksek kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması riskinin ne kadar daha devam ettiği bilinmediğinden kişi artık sistemik olarak rahatsız olmadığında ve tam hareket kabiliyetine kavuştuğunda doğum kontrol haplarına yeniden başlatılması düşünülebilir.
- Hastaneye yatış gerektiren ciddi COVID-19 enfeksiyonu olan kişiler
Şiddetli COVID-19 enfeksiyonu nedeniyle hastaneye yatırılması gereken kişiler doğum kontrol hapı kullanımını bırakmalıdır.
– Doğum kontrol haplarının hormon içermeyen plasebo döneminde veya sonraki ilk bir hafta içinde aniden kesilmesi ve yakın zamanda korunmasız cinsel ilişki yaşanması durumunda gebelik riski oluşmaktadır. Uygun olduğu durumlarda acil kontrasepsiyon düşünülmelidir.
-Hastaneden taburcu edilmeden önce sadece progesteron içeren ilaçlar veya diğer etkili alternatif bir doğum kontrol yöntemi başlatılmalıdır.
-İyileşme sonrasında, kişi sadece progesteron içeren ilaca devam etmek isteyebilir veya kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması (tromboemboli) riski taşımayan alternatif bir doğum kontrol yöntemi düşünülebilir. COVID-19 enfeksiyonu ile ilişkili yüksek olan kan pıhtılaşmasına bağlı damar tıkanması riskinin ne kadar daha devam ettiği bilinmediğinden kişi artık sistemik olarak rahatsız olmadığında ve tam hareket kabiliyetine kavuştuğunda doğum kontrol haplarına yeniden başlatılması düşünülebilir.
Bu yazı Dr. Bülent Urman ve Dr. Mehmet Ceyhan tarafından hazırlanmıştır.
Daha ayrıntılı bilgi için Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
İlgili yazı FSRH Clinical Effectiveness Unit (The Faculty of Sexual & Reproductive Healthcare of the Royal Collage of Obstetricians & Gynaecologists)‘den alıntılanmıştır.
