Dünya Sağlık Örgütü’nün Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus’un açıklamasına göre; “Ortalama üç saniyede bir 100 koronavirüs vakası tespit ediliyor ve her 12 saniye içerisinde bir kişi Covid-19’dan dolayı yaşamını yitiriyor. Henüz yeni varyantların ortaya çıkmayacağı bilinmiyor, bu yüzden salgının sonuna yaklaştığımız düşüncesi henüz netlik kazanmadı”. Peki bahsi geçen bu varyantlar neler ve hayatımıza nasıl dahil oldular?
İki seneden daha fazla süredir hayatımıza dahil olup pandeminin başlamasına sebep olan Covid-19’un, zamanla asıl halinden daha bulaşıcı türleri ortaya çıkmaya başladı. Bu bulaşıcı türler, RNA virüslerinin yayılması ve çoğalmasıyla birlikte genomlarda kendilerini kopyalarken mutasyon geçirerek ortaya çıkıyor.
Aslında bu değişik bulaşıcı türler birbirlerinden çok büyük farklılıklar içermiyor. Bazı mutasyonlar virüsün hayatta kalmasını zorlaştırırken bazı mutasyon çeşitleri de virüsün daha bulaşıcı ve daha tehlikeli haliyle karşılaşılmasına sebep olabiliyor.
İçerikte Neler Var?
Varyant Nedir?
Sıklıkla tıp dilinde kullanılan varyant; var olan bir virüsün genetiğinde meydana gelen değişiklikler, çeşitlilikler ve biçim farklılıklarıyla ortaya çıkan yeni türler anlamına geliyor.
Omicron Varyantı Nedir?
Omicron varyantı, koronavirüsün B.1.1.529 olarak adlandırılan yeni bir varyantına verilen isim oldu. Diğerlerindeki gibi bu varyantta da Yunan alfabesinden bir harf tercih edildi. Covid-19 varyantları şimdiye kadar Alfa, Beta, Gama, Delta, Mu şeklinde isimlendirilirken “Nu” harfinin İngilizce “new” kelimesinin telaffuzuna benzerliği ve sonraki harf olan “Xi”nin ise soy isimlerde çok geçmesi sebebiyle bu yeni varyant, sıradaki harf olan “Omicron” ile adlandırıldı.
Çok sayıda mutasyona sahip olduğu belirtilen bu varyantın, yeniden enfeksiyon riskini artırdığı düşünülürken Dünya Sağlık Örgütü, konu hakkında kesin bilgilere ulaşmak için araştırmaların devam ettiğini duyurdu.
Omicron Varyantı Nasıl Bulaşır?
Omicron varyantının da diğer Covid-19 mutasyonlarının bulaşma şekliyle arasında pek bir fark bulunmuyor. Enfekte olan kişilerin öksürme ve hapşırma durumunda etrafa yaydıkları küçük damlacıklara bireylerin maruz kalmasıyla, bu varyantlar toplumda yayılım gösteriyor.
Omicron Varyantı Belirtileri Nelerdir?
Dünya Sağlık Örgütü, Omicron varyantı belirtilerinin diğer mutasyonlardan farklı semptomlara sebep olup olmadığını gösteren yeterli çalışmaların henüz olmadığını açıklasa da en sık görülen belirtiler şu şekilde:
- Kas ağrısı
- Yüksek ateş
- Boğaz ağrısı
- Kas ağrısı
- Yorgunluk
- Halsizlik
- Öksürük
Aşağıdaki belirtilerin ise daha seyrek görüldüğü bildiriliyor:
- Tat ve koku kaybı
Omicron Varyantı Aşılar Omicron Varyantına Karşı Korur mu?
Dünya Sağlık Örgütü’nün açıklamasına göre aşılar Delta da dahil olmak üzere tüm varyantlara karşı etkisini sürdürürken ağır hastalıkların ve ölümlerin azalmasında etkin bir rol üstleniyor. Bu yüzden herkesin bilinçli bir tavır sergileyerek aşılarını ve hatırlatıcı dozlarını yaptırması gerekiyor. Ayrıca, mevcut PCR testleri diğer varyantlarda olduğu gibi Omicron’u da tespit edebiliyor.
Omicron Varyantından Nasıl Korunabiliriz?
Omicron da dahil olmak üzere Covid-19’un tüm varyantlarından korunmak için alınabilecek bireysel tedbirler şöyle:
- Yapılan son aşı dozlarından sonra mutlaka hatırlatma dozu aşısını yaptırmak.
- Kalabalık yerlerden mümkün olduğunca uzak durmak.
- Maske, mesafe, hijyen kurallarına uymak.
- Elleri yıkamadan yüze dokunmamak.
- Çok yönlü ve sağlıklı beslenmek.
- Vitamin ve mineral yönünden zengin gıdalar tüketmek.
- Hasta kişilerle temastan kaçınmak, temas edildiğinde karantinaya girmek.
- Kapalı alanları sık sık havalandırmak.
Omicron Varyantının Diğer Varyantlardan Farkı Nedir?
Omicron, diğer varyantlara kıyasla çok daha fazla mutasyona sahip olduğu için bilim dünyasında endişeyle karşılandı. Omicron varyantının gelmiş geçmiş en bulaşıcı nitelikteki varyant olabileceği düşünüldü ancak Dünya Sağlık Örgütü, Omicron’un Delta da dahil olmak üzere diğer varyantlardan daha bulaşıcı olup olmadığı yönünde kesin bir veriye henüz ulaşılmadığını açıkladı. Güney Afrika’da varyant rapor edildikten sonra vaka sayısında artış olduğu fakat bu artışın Omicron’dan mı yoksa diğer faktörlerden mi kaynaklandığının anlaşılması için çalışmaların sürdüğünü duyurdu.
Bugüne Kadar Hangi COVID-19 Varyantlarıyla Karşılaştık?
Aslında şimdiye kadar tespit edilen 3500’ün üzerinde mutasyon bulunuyor fakat Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bunlardan yalnızca birkaç tanesini yakın gözleme alarak “endişe verici varyant” olarak tanımlıyor.
Bahsedilen “endişe verici varyant”, virüsün bulaşıcılığı ve yayılma riskinin fazla olması, öldürücü etkisinin ve hastalık risklerinin değişkenlik gösterdiği, önlem alabilme ve kontrol sahasının etkinliğinin azalması anlamlarına geliyor.
Bu varyantlar arasında Alfa, Beta, Gamma, Delta, Mu ve Omicron varyantları bulunuyor.
Alfa Varyantı
ilk kez Eylül 2020 yılında İngiltere’de görüldü. 2020 ve 2021 yıllarında görülen kapanmaların asıl sebebi olarak bilinen bu varyantın bulaşıcılığı 50’den fazla ülkeye yayıldı ve mutasyona uğrayan farklı türleri de tespit edildi.
Beta Varyantı
ilk olarak 2020 yılında Güney Afrika’da tespit edildi. Varyant, 20’den fazla ülkeye yayıldı fakat ülkeler tarafından uygulanan seyahat kısıtlamalarıyla dünya çapında yayılım göstermesi engellendi.
Delta Varyantı
ilk kez Ekim 2020 tarihinde Hindistan’da görüldü. Delta mutasyonunun diğer varyantlara göre bulaşıcılığının %40 daha fazla olduğu tespit edildi.
Gama Varyantı
ilk olarak Ocak 2021’de ABD’de tespit edildi. Japonya’daki bir havaalanında yolcuların rutin tarama testleri sırasında bir yolcuda tanımlandı.
Mu Varyantı
ilk kez, 2021 yılının Ocak ayında Kolombiya’da görüldü. Türkiye de dahil olmak üzere, birçok ülkede hızla yayılım gösterdi.
Omicron Varyantı
Dünya Sağlık Örgütü’ne ilk olarak 24 Kasım 2021’de, Güney Afrika’dan rapor edilen Covid-19 Omicron varyantı, Avrupa’da ilk kez 26 Kasım’da Belçika’da doğrulandı. Araştırmalar sonucunda Delta varyantı ile Omicron belirtilerinin benzerlik gösterdiği ortaya çıktı. Varyantın yayılım hızıyla alakalı çalışmalar ise hala devam ediyor.
BA.2 Varyantı
Henüz tam olarak nerede ortaya çıktığı netleştirilemeyen varyantın ilk olarak Filipinler’de görüldüğü biliniyor. BA.2 varyantı, Omicron varyantının mutasyona uğramasıyla ortaya çıkan alt türlerinden biri olarak tanımlanıyor. BA.2 varyantı ve BA.1 Omicron varyantı, yayılım hızı ve enfeksiyonun yan etkileri açısından benzer etkiler gösterseler de aralarında 20 farklı mutasyon bulunuyor.
Yakın zamanda mutasyon geçiren ve yayılım göstermeye başlayan BA.2 varyantı birçok ülkede görülmesine rağmen Dünya Sağlık Örgütü tarafından henüz “endişe verici varyant” listesine alınmadı. Bilim insanları tarafından varyantın yan etkileri, hızı ve bağışıklık direnci hakkında kesin bir bilgi verilemezken araştırmalar sürdürülmeye devam ediyor.
Sonuç
Şimdiye kadar tespit edilen Covid-19 varyantlarının tüm dünyada yayılma hızı gün geçtikçe artış gösteriyor. Bu durum tüm dünya ülkeleri gibi Türkiye’yi de risk altına alıyor. Omicron varyantı ve diğer tüm Covid-19 mutasyonlarından korunabilmek amacıyla herkesin salgın bilincinin devam etmesi, gerekli kurallara mutlaka uyması ve kişisel tedbirleri aksatmadan uygulaması gerekiyor.
Bu yazı Doç. Dr. Şiran Keske tarafından hazırlanmıştır.
Daha ayrıntılı bilgi almak için Amerikan Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
