Besinler, sindirim sistemine etki eden temel bileşenlerdir. Günlük beslenme düzeninde yer alan bazı besinler kısıtlanarak; gaz, şişkinlik, ishal ve kabızlık gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları en aza indirgenebilir, İBS semptomları ilaç almadan yönetilebilir ve yaşam kalitesi artırılabilir.
Bunun için önerilen beslenme modellerinden biri de düşük FODMAP Diyeti’dir.
FODMAP Diyeti Nedir?
FODMAP; (F)ermente edilebilir (O)ligosakkaritler, (D)isakkaritler, (M)onosakkaritler ve ((A)nd) (P)olyollerin diyette kısıtlanması şeklinde açıklanabilir.
Oligosakkaritler: Buğday, çavdar gibi tahıllar; soğan, sarımsak, pırasa gibi sebzeler (fruktanlar) ve kurubaklagillerdir (galaktanlar).
Disakkaritler: Süt ve süt ürünleridir.
Monosakkaritler: İncir, mango gibi meyveler. Bal ve agave gibi tatlandırıcılardır.
Polyoller: Sorbitol, mannitol, ksilitol gibi şeker alkolleridir.
Düşük FODMAP Diyeti’nin Crohn hastalığı, ülseratif kolit, çölyak tanısı konmayan gluten duyarlılığı, divertikül, fonksiyonel dispepsi, kolik ve çocuklardaki abdominal ağrılar üzerine yararlı etkileri bulunduğuna dair de çeşitli kaynaklarda kanıtlar yer almaktadır.
FODMAP Besin Diyet Listesi
Aşağıda yer alan tobloda besin gruplarına göre Yüksek FODMAP ve Düşük FODMAP içeren besinlere daha kapsamlı olarak yer verilmiştir;
| Yemek Grubu | Yüksek FODMAP içeren Kaçınılması gereken besinler | Düşük FODMAP içeren Tüketilebilecek Besinler |
| Tahıllar | Buğday, Kepek, çavdar ve arpa içeren besinler; ekmek, makarna, kek, hamur işi, erişte, kuskus, müsli | Karabuğday, kinoa, pirinç ve mısır gibi gluten içermeyen tahıllar |
| Meyveler | Olgun muz, elma, avokado, kiraz, incir, armut, karpuz, greyfurt, şeftali, nektarin, erik, kayısı, trabzon hurması, nar, mango. Kuru erik, kuru hurma ve kuru üzüm gibi kuru meyveler. | Olgunlaşmamış muz, üzüm, kavun, portakal, mandalina, ananas, kivi, limon, çilek, böğütlen ve yabanmersini türevi meyveler |
| Sebzeler | Sarımsak, soğan, pırasa, kuşkonmaz, enginar, bakla, barbunya, pancar, karnabahar, lahana, bezelye, mantar, turşular | Biber, salatalık, domates, marul, biber, mısır, havuç, brokoli, patates, kabak, bamya, ıspanak, kereviz, yeşil fasulye, patlıcan, kara lahana, balkabağı, yer elması |
| Etler & Proteinler | Kurufasülye, nohut, mercimek gibi kurubaklagiller. Sucuk, sosis gibi fermente et ürünleri | Yumurta, balık, tavuk, hindi, sığır ve kuzu eti |
| Süt ürünleri | Süt, ayran, kefir, yoğurt, yumuşar peynirler, dondurma ve krema | Laktozsuz süt ürünleri. Mozzarella, parmesan… Gibi sert peynirler |
| Süt olmayan alternatifler | Soya ürünleri ve hindistan cevizi kreması | Badem, pirinç ve yulaf sütü |
| İçecekler | Yüksek FODMAP içeren meyvelerden (elma, greyfurt) yapılan meyve suları, yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren içecekler, bira, rezene, papatya | Tüketilecek meyve ve sebzelerin (portakal, havuç) suları, kahve, bitki çayları( yeşil ve beyaz çay, nane çayı), su, şarap (1 bardak ile sınırlı) |
| Çeşni, baharat ve tatlandırıcılar | Yüksek fruktozlu mısır şurubu, agave, bal, reçel, jole, humus ve Yüksek FODMAP içeren besinlerle yapılan soslar. | Balzemik sirke ve elma sirkesi, soya sosu, mayonez, hardal, şeker, tuz, karabiber ve çoğu baharat |
| Yağlar & Yağlı tohumlar | Antep fıstığı, kaju | Ayçiçek yağı, zeytinyağı, fındık ve kanola yağları. Yer fıstığı, fındık, ceviz, badem, fıstık ezmesi, zeytin |
Düşük FODMAP Diyeti (Low FODMAP) Nedir?
Düşük FODMAP Diyeti 3 aşamadan oluşur; kısıtlama, yeniden giriş ve kişiselleştirme.
Kısıtlama: Yemek gruplarına göre Yüksek FODMAP içeren besinlerden uzak durulmalı. Bu kısıtlama 3-8 hafta sürdürülmeli. Sindirim sistemi şikayetleri ortadan kalktığında 2. aşamaya geçilebilir. 8 hafta sonrasında şikayetler hala devam ediliyorsa tahlil yaptırılıp sonuç yeniden değerlendirilmelidir.
Yeniden giriş: Kısıtlanan besinler uygun pişirme teknikleriyle uzman diyetisyen eşliğinde sistematik olarak yeniden tüketilmeye başlanmalı. Bu aşamada belirli besin/besin grupları 3 gün arayla tek tek takip edilerek beslenmeye dahil edilir. Bazı besinlere ekstra duyarlılık fark edilebilir. Eğer besin şikayet oluşturuyorsa elemine edilir.
Kişiselleştirme: 2. aşamada sindirim sistemi için zararlı olarak belirlenen besinler beslenme düzeninden çıkarılarak kişiye özel fodmap diyeti uygulanmaya başlanır.
Bu yazı Uzman Diyetisyen Şimal Deniz tarafından hazırlanmıştır.
Daha ayrıntılı bilgi için Amerikan Tıp Merkezi Beslenme ve Diyet Bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
