Eliminasyon diyeti, bizi rahatsız eden, tolere edemediğimiz (duyarlılık/intolerans) laktoz, gluten, histamin, MSG (Monosodyum Glutamat) gibi uyaranları elemeye yönelik bir diyet yöntemidir.
Yaşamımız boyunca rahatlıkla tükettiğimiz pek çok gıda, sonradan değişen fizyolojimiz ya da söz konusu gıdaya beslenmemizde ne miktarda yer verdiğimize bağlı olarak, bizim için çoktan miadını doldurmuş olabilir. Bir başka deyişle “Bunca zaman yedik içtik bir şey olmadı.” yaklaşımı, vücuttaki toksik birikimini göz ardı edebileceğinden hatalıdır. Paracelcus’un dediği gibi yarar ve zararı ayıran dozdur.
Keyifli sofralardan sonra gelen “Yediğim bir şey dokundu ama ne?” (mide yanması, gaz, şişkinlik gibi) sorusu eliminasyon diyetinin tetikleyici sorusudur. Çoğu zaman pek çok gıda bir arada tüketildiğinden menüde birden fazla şüpheli vardır. “O“ besinin hangisi olduğuna kesin ve net karar veremiyor olabiliriz. Söz konusu besin elimine edilmeden de belirti ve gıda arasındaki bağlantı saptanamaz.
Rahatsızlık, yemek sonrası hazımsızlıktan başlayabildiği gibi geleneksel medikal tedaviye cevap vermeyen sindirim problemleri, baş ve eklem ağrıları, düşük enerji, kronik yorgunluk, egzama gibi semptom ve durumlara kadar varabilir. Eliminasyon diyetiyle bu kronik semptomlar çözülebilmektedir.
Eliminasyon Diyetinin Avantajları
- Kalori kısıtlaması yoktur.
Eliminasyon diyeti kilo verme amaçlı bir diyet tedavisi değildir. Ancak bazen yan etki olarak kilo kaybı yaşanabilir.
- Beslenme ve beden ilişkisi farkındalığını arttırır.
Gıda alerjisi net bir şekilde belirlenebilir. Ancak gıda intoleransı veya gıda duyarlılığı tıbbın modern gizemlerinden biridir. Eliminasyon diyeti, besin ve beden arasındaki bağın yeniden kurulmasına yardımcı olur.
- Enflamasyonu azaltır.
Herhangi bir gıda reaksiyonu bağırsakta enflamasyonu tetikleyebilir, bağırsak duvarını daha gözenekli hale getirip sindirilmemiş gıda parçacıklarının kana karışmasına sebep olabilir. (Geçirgen bağırsak sendromu / Leaky Gut) Eliminasyon diyeti, içerdiği anti-enflamatuar gıdalar, lif ve fitobesinlerle bağırsak bariyerinin iyileşmesine katkıda bulunur.
- Sağlıklı mikrobiyatayı destekler.
Son yıllarda bağışıklık sisteminin %70’inin sindirim sistemi etrafında kümelendiği düşünülmektedir. Sağlıklı mikrobiyomu oluşturacak probiyotik yiyecekler, eliminasyon diyetinin temelidir.
- Toksik yükü azaltır.
Günümüzde suni renklendiriciler, katkı maddeleri, pestisit ve herbisitlerden dolayı temiz gıdaya ulaşım güçleşmiştir. Potansiyel toksik gıdalardan kaçınmanın yanı sıra eliminasyon diyeti, vücudun toksik yükünü azaltmak için kaliteli ve temiz gıda tüketimine teşvik eder.
Eliminasyon Diyetinin Dezavantajları
- Eliminasyon diyetinde, öğünlerin önceden planlanması gerekmektedir.
- İlk haftalarda die-off sendromu (Herxheimer sendromu) bağırsakta bakterilerin ölüp kana karışması sonucu hissedilen baş ağrısı, halsizlik, mide bulantısı gibi belirtiler görülebilir. Bu durum da hastaları demotive edebilir.
- Tüketilen besinlerin sürekli ve ayrıntılı takip edilmesi; ortoreksiya (sağlıklı beslenme takıntısı), anoreksiya, bulimia gibi beslenme bozukluklarını tetikleyebilir.
- Sindirim sistemi pek çok psikolojik ve fiziksel faktörden etkilenebildiğinden herhangi bir yiyecekten bağımsız oluşan semptom yanlış etiketlenebilir.
- Yiyecekleri yeniden tanıtırken tolere etmekte zorlanılan besinlere daha belirgin reaksiyon verilebilir.
Eliminasyon Diyeti Nasıl Uygulanır?
| ELİMİNE EDİLEN BESİNLER | SERBEST BESİNLER |
| Alkol Dana eti Çikolata Kahve / Meşrubat / Çay Mısır Süt ve Süt Ürünleri Yumurta Gluten içeren gıdalar Yer fıstığı, Kaju Domuz eti İşlenmiş etler Kabuklu Deniz Ürünleri Soya ve Soya ürünleri Şeker ve şekerli gıdalar Tüm paketli ve hazır gıdalar Ayçiçek ve Mısırözü yağı
| Badem sütü Yulaf sütü Hindistan Cevizi Sütü Balık (Deniz balıkları) Sebzeler Meyveler (sadece özel olarak listelenmiş olanlar) Av etleri Kuzu eti Glutensiz tam tahıllar (pirinç, karabuğday, yulaf, kinoa, amarant, teff vb) Sağlıklı yağlar (soğuk sıkım z.yağı ve sade yağ) Baklagiller Kuruyemiş ( yer fıstığı, kaju hariç) Kümes hayvanları eti (organik) Çekirdekler
|
- 4-6 hafta süreyle yukarıdaki besinlerle oluşturulan bir beslenme programını takip ediyoruz.
- Sürecin sonunda gıdaları vücuda yeniden tanıtarak bu gıdanın, kişideki negatif belirtilerle ilişkili olup olmadığını gö
- Bu negatif belirtiler; gaz, geğirme, kaşıntı, boğazda takılma, nabzın yükselmesi, huzursuzluk gibi pek çok çeşitli olabilir.
- Yenilen gıda ve ilişkili semptomları kaydettiğimiz bir besin tüketim günlüğü tutmak bu süreçte oldukça faydalıdır.
- Bu beslenme günlüğünü göz önünde bulundurarak 3-6 aylık (kişi ve klinik duruma göre değişiyor) bir diyet tedavisi planlanır.
Eliminasyon diyeti, pek çok kronik hastalığın temelinde yatan beslenme sorunlarının tespiti ve bununla ilgili farkındalığın gelişmesinde çok önemli bir başlangıç ve tedavi yaklaşımıdır. Sağlıklı yaşamı hedefleyen herkesin hayatında en az bir kez eliminasyon diyetini deneyerek bedenini yiyecekler yoluyla yeniden keşfetmesini öneriyoruz.
Sağlıkla kalın!
Bu yazı Diyetisyen Bercis Güner tarafından hazırlanmıştır.
Daha ayrıntılı bilgi için Beslenme ve Diyet Bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
