Covid-19 aşıları tüm dünyada uygulanmaya başlandı. Türkiye’de ise Sinovac aşısı 14 Ocak 2021 itibariyle sağlık çalışanları öncelikli olarak uygulanmaya başlandı.
Covid-19 aşılarını 2 başlıkta değerlendirilebilmek mümkündür. Bu başlıklardan ilki aşıların etkinlikleri, ikincisi ise yan etkileridir.
İçerikte Neler Var?
Sinovac Aşısı (Çin Aşısı)
Sinovac Aşısının Etkinliği Yüksek Mi?
Etkinlik açısından bakıldığında, Sinovac konusunda farklı raporlar bildirilmiştir. Henüz bir bilimsel yayını bulunmasa da yine de etkinliğinin yüksek olduğu görülmektedir. Yüzde 50’nin üzerinde etkin olan aşılar Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından desteklenmektedir. Bu nedenle Türkiye de bulunan Çin aşısı Sinovac’ın yapılması önerilmektedir. Zaten ülkemizde de bu aşılar heyecanla yapılmaya başlamıştır. Sinovac in-aktif bir aşı olduğundan, klasik aşılardan; influenza, hepatit A gibi bir aşıdır.
Sinovac Aşısının Yan Etkileri Nelerdir?
İn-aktif olduğundan Türkiye’de yapılmakta olan Çin aşısı Sinavoc’ın ciddi bir yan etkisi gözlenmemiştir. Sinovac, influenza veya hepatit A gibi aşılara benzetilebilmektedir. Yani ilk yapıldığı zaman belirli bir kesimde yüzde 10 ‘u geçmeyecek kişilerde, yapılan yerde şişlik, ağrı, kızarıklık gibi bulgular gözlemlenebilir. Ciddi bir sistemik etki saptanmamıştır. Ancak çok düşük bir ihtimalde anafilaksi denilen sistemik reaksiyon olabilmektedir. Bu da oldukça düşük bir ihtimaldir, yani 100 binde 1 gibi ifade edilebilir.
Alerjisi Olanlar Aşı Olabilir Mi?
Besin alerjisi olanlar veya başka bir alerjisi olanlar aşı olamaz diye bir kural bulunmamaktadır. Tıpkı diğer aşılarda olduğu gibi düşünülebilir. Özel bir alerjik problem söz konusu değildir. Çünkü Sinovac, in-aktif bir aşıdır.
Farklı Aşı Çeşitleri Üst Üste Uygulanabilir Mi?
Sinovac aşısı dışında dünyada uygulanmakta olan diğer aşılar da bulunmaktadır. İlerleyen dönemlerde Türkiye’ye, BionTech&Pfizer firmasının aşısı gelmesi durumunda aşı olan birinin tekrar aşı olması önerilmemektedir. Sağlık otoritelerinin önerisi bir aşıyı yaptırmak ve etkisine bakmak yönündedir. BionTech&Pfizer firmasının aşısı olunup üzerinden 3 ay geçtiğinde ve bu sürecin sonunda farklı bir firmanın aşısı olunursa, bir yan etkisinin olmayacağı düşünülmektedir.
Covid-19 Geçiren Kişiler Aşı Olmalı Mı?
Covid-19 geçiren kişilerin antikor geliştirme ihtimalleri çok yüksektir. Antikor düzeylerine bakıldığı zamanda, antikor seviyelerinin yüksek olacağı görülebilmektedir. Antikor düzeyinin belli bir aşaması ya da tanımlanmış bir düzeyi bulunmamaktadır.
Koruyucu antikorlar yavaş yavaş yükselmektedir. İlk zamanlarda düşük çıkabildiği gözlemlenmiştir ama aylar içerisinde antikor seviyelerinin yükseleceği görülebilmektedir. Covid-19 geçiren kişilerin, 6 aya kadar korunduğu bilinmektedir. Dolayısıyla koronavirüs geçirmiş kişiler 6 ay sonrasını düşünmek durumundadırlar. Ancak antikor gelişmemişse ya da kişiler antikor seviyelerine baktırmamışlar ve aşı olmuşlarsa herhangi bir sakınca bulunmamaktadır.
mRNA Aşıları
mRNA aşıları hakkında da şunlar söylenilebilmektedir; öncelikle mRNa aşıları ilk defa kitlesel bazda enfeksiyon hastalıkları açısından kullanılmaya başlanmıştır. Daha önce mRNA aşıları kanser için çalışılmış ve üretilmişti. Ancak uygulaması bulunmamaktaydı. Fakat ilk kez yüksek bir etkinlik düzeyi olan yüzde 95’i geçen etkinliği ile yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri, kuzey ülkeleri ve kuzey Avrupa ülkelerinde uygulamaya başlandığı bilinmektedir.
Aslında BionTech&Pfizer ve Moderna firmalarının yaptığı mRNA aşılarının ikinci dozundan sonra, hastalığın küçük bir provası görülmektedir. Yani hastalığa çok benzeyen yaygın kas ağrısı, halsizlik ve ateş olabilmektedir. Sistemik yan etkileri daha çok olsa da, koruyuculuğunun da daha çok olduğu iddia edilmektedir.
Şu an bunu gösteren net bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. mRNA aşılarının hücresel bağışıklığı da etkilediği ve koruyuculuğunun da daha uzun sürdüğünü iddia edilmektedir. Araştırma merkezimizde yapılan çalışmalarda ise koruyucu antikor düzeyinin biraz yüksek olduğu bilinmektedir. Fakat bu araştırmaların detaylandırılması gerekmektedir.
Aşılardan sonra 2021’de Pandemi Devam Edecek mi?
2021’in henüz çok başındayız. Ancak 2021’de hızlı aşılanma ile devam edilirse yaz aylarına doğru biraz rahatlama beklenmektedir.
İngiltere’de başlayan ve daha sonra Amerika Birleşik Devletleri ve Güney Afrika’ya da sıçrayan mutasyon çok sayıda hasta görülmesine neden olmuştur. 2021’in ilk haftalarında Türkiye’ye de gelme ihtimali yüksektir.
Covid-19’un mutasyona uğramış halinin Türkiye’ye geldiği henüz kanıtlanmamıştır, ancak geldiği zaman hızla hasta sayısında artış gözlemlenebilir. Bu duruma hazırlıklı olmak gerekmektedir. Şubat ve Mart aylarında artış olabilir. Sonrasındaysa Mayıs ve Haziran aylarında bir rahatlama beklenmektedir. Çünkü hem bir yandan doğal yoldan hastalığı geçirenler hem de aşının etkisi ile toplum bağışıklığının yüzde 70’e ulaşması hedeflenmektedir. Bu yüzde ise, en başından beri belirlenen bir hedef olarak bilinmektedir.
Covid-19 hastalığında 2021’in yaz aylarında rahatlama olsa da tıpkı influenza gibi ya da başka hastalıklarda olduğu gibi daha düşük seviyelerde devam etmesi beklenmektedir.
Covid-19’un tüm bu süreçleri tamamladığında toplumsal anlamda kişileri etkileyecek bir hastalık olmaktan çıkacağı düşünülmektedir. Burada kritik mesele şudur; eğitim, ekonomi gibi sosyal faaliyet alanlarına tekrar dönebilmek için bahar aylarını ve yaz aylarını beklemek gerekmektedir.
Bu yazı Prof. Dr. Önder Ergönül tarafından hazırlanmıştır.
Bu yazı Daha ayrıntılı bilgi için Enfeksiyon Hastalıkları Bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
