Bipolar Bozukluk Nedir?
Bipolar bozukluk iki uçlu duygudurum bozukluğu olarak da tanımlanır. Genellikle haftalar, tedavi edilmediğinde ise aylar sürebilen mani ve depresyon dönemleri görülür. Depresyon dönemlerinde neşesizlik, enerji eksikliği, uyku ve iştah bozuklukları, düşüncelerde yavaşlama, özgüven eksikliği, cinsel isteksizlik ve iç sıkıntısı ortaya çıkabilirken mani döneminde bunun tam tersi olarak, enerji fazlalığı, hareketlilik, çağrışımlarda ve konuşmada artış, aşırı özgüven ve karşı çıkıldığında öfkelenme, tablo ağırlaştığında da cinsel etkinliklerde ve para harcamada aşırılık dikkati çeker. Atak dönemleri dışında kişi normale döner. Bu ataklar yılda birkaç kez olabileceği gibi, uzun yıllar ataksız da geçirilebilir. Bazen özellikle mani döneminde aleyhinde bulunulduğu biçiminde şüphecilik olabilmekle birlikte olmayan sesler duyma ya da şekiller görme (halüsinasyon) durumuna rastlanmaz.
Bipolar Bozukluk Nedenleri Nelerdir?
Bipolar bozukluğun oluşumunda bünyesel biyolojik ve genetik etkenlerin rolü önemli olmakla birlikte bu durum rahatsızlığın her kuşakta görüleceği anlamına gelmemektedir. Ataklar stres verici ya da heyecanlandırıcı yaşam olayları ile tetiklenebiliyorsa da rahatsızlığın oluşumu bütünüyle psikolojik etkenlere ya da kişilik özelliklerine bağlanamamaktadır. Bu nedenle tedavisinde ve yeni atakların önlenmesinde ilaç kullanımı birinci derecede önemlidir. Ancak destekleyici psikoterapi, düzenli hasta-hekim ilişkisi ve uygun takip kişinin yaşam kalitesini ve tedavide olumlu sonuç alınma oranını yükseltmektedir.
Bipolar bozukluğun şizofreni ve sınırda kişilik bozukluğu gibi başka psikiyatrik bozukluklarla karıştırılmaması önemlidir. Her depresyon bipolar bozukluğun parçası olmadığı gibi kişinin gün içerisinde duygu durumunun sık olarak dalgalanması da bipolar bozukluk olarak değerlendirilmez. Ancak bipolar bozukluğun hızlı döngülü (yıl içerisinde çok sayıda atak) tipleri olabildiği gibi her yıl aynı mevsimde atak geçirenlere de rastlanır. Manik ataklar hipomani olarak bilinen hafif belirtilerle sınırlı kalabilir. Kimi zaman da depresyon atakları minimal kalırken manik ataklara daha çok rastlanır. Siklotimi olarak bilinen ve daha hafif ataklarla seyreden bir biçimi de vardır. Bipolar bozukluğun tedavisi iyi bir takip ile genellikle olumlu seyreder, ancak rahatsızlığı ağır düzeyde seyreden, ilaçlara görece direnç gösteren ve yaşam kalitesi kötü etkilenenler de olabilmektedir.
Bipolar Bozukluk Tedavisi
Bipolar bozuklukta atak sırasında uygulanan ve yeni atakları önlemede kullanılan iki tip ilaç tedavisi bulunmaktadır. Atakların tedavisinde ve yeni atakların önlenmesinde lityum tuzu ve sodyum valproat gibi duygudurum düzenleyicisi olarak bilinen ilaçlar kullanılır. Ancak bu ilaçlar kullanılırken mutlaka ilacın kan düzeyi ölçülür ve doz kişiye özel olarak hekim tarafından ayarlanır. Manik ataklarda daha çabuk sonuç almak için ek olarak sakinleştirici ilaçlar tercih edilirken, depresyon döneminde tablonun ağırlığına bağlı olarak değişik antidepresan ilaçlara da başvurulabilir. Antidepresan ilacın bipolar bozukluğu olan kişide bir manik atağı tetiklemesi olasılığı vardır, bu nedenle kişinin gereksinimi ile olası risk hekim tarafından değerlendirilerek hastanın yararına olan yönde tercih kullanılır. Tedavi programı o kişideki rahatsızlığın dönemi ve seyrine bağlı olduğundan özel olarak planlanır.
Bu yazı Prof. Dr. Vedat Şar tarafından hazırlanmıştır.
Daha ayrıntılı bilgi için Koç Üniversitesi Hastanesi Psikiyatri Bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
