İçerikte Neler Var?
Disleksi Nedir?
Disleksi, okuma, yazma ve imla becerilerinden en az biriyle ilgili sorunlarla kendini gösteren, nörogelişimsel bir öğrenme zorluğudur. Disleksili insanlar kelimeleri oluşturan farklı sesleri tanımakta ve bu sesleri harflerle ilişkilendirmekte zorluk yaşarlar. Disleksi, bireyin genel zekâ seviyesi ile ilgili bir sorun değildir.
Disleksili insanlar yaratıcı düşünme ve problem çözme gibi diğer alanlarda gelişmiş becerilere sahip olabilirler.
Disleksi Kaça Ayrılır?
Disleksiye ek olarak, görülebilen diğer özgül öğrenme güçlükleri arasında diskalkuli, disgrafi ve dispraksi yer almaktadır. Diskalkuli matematik işlemlerinde güçlüklerle tanımlanırken, disgrafi sembollerle ilgili güçlük, dispraksi ise el ve parmak becerilerinde güçlükle kendini gösterir.
Bu özgül öğrenme güçlüklerinden biri veya birden fazlası bir çocukta bulunabilir. Aynı öğrenme zorluğunun belirtileri bireyler arasında da değişkenlik gösterilebilir.
Disleksi Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Disleksinin en erken belirtileri, çocukların konuşmayı ilk öğrendikleri 1 ila 2 yaş civarında ortaya çıkar. 15 aylık olana kadar ilk kelimelerini veya 2 yaşına kadar ilk cümlelerini söylemeyen çocuklarda ileriki yıllarda disleksi görülme riski daha yüksektir.
Çoğunlukla, 6 veya 7 yaşlarında, çocuklar okumayı öğrenmeye başladıklarında, disleksi semptomları daha görünür hale gelir.
Disleksinin Nedenleri Nelerdir?
Disleksinin kesin nedeni bilinmemekle birlikte disleksisi olan bireylerin neredeyse yarısının ailesinde özgül öğrenme bozukluğu görülmesi nedeniyle bu öğrenme zorluğunun genetik bir bileşene sahip olduğu düşünülmektedir.
Aileden kalıtım yoluyla aktarılan bazı genlerin, beynin dili işleyen kısmının erken yaşlarda nasıl geliştiğini etkilediği görüşü çeşitli nöro-görüntüleme çalışmalarınca desteklenmiştir. Bu nedenle okuma ve imla güçlüğü çeken ebeveynlerin çocuklarının bu becerilerinin gelişimine dikkat etmesi önerilmektedir.
Disleksi Belirtileri Nelerdir?
Disleksi belirtilerini çocuğunuz okula başlamadan fark etmek zor olabilir ancak bu alanda bir sorun olduğuna işaret eden bazı erken ipuçları vardır. Çocuğunuz okul çağına geldiğinde ve okuma yazma öğrenmeye başladığında ise disleksi belirtileri genellikle belirginleşir ve fark etmek kolaylaşır.
Okul Öncesi Yaşlarda Disleksi Belirtileri Nelerdir?
- Geç konuşma
- Yeni kelimeleri öğrenmekte yavaşlık
- Harfleri, sayıları ve renkleri hatırlama veya adlandırma sorunları
- Sözcüklerdeki sesleri tersine çevirme veya benzer kelimeleri karıştırma
- Belirli bir nesne için doğru kelimeyi kullanmama
- Tekerleme öğrenme veya kafiye oyunları oynamakta zorluk
- Kendi isimlerindeki harfleri kolayca tanımama
- Talimatları takip etme, hikaye anlatma veya alfabedeki harfleri sıralamakta zorluk
Okul Çağında Disleksi Belirtileri Nelerdir?
- Yavaş veya heceleyerek okuma
- Yavaş yazma
- Kelimelerdeki harflerin yerini karıştırma
- Harf ya da hece ya da satır atlama
- Harf ekleme, harfi ters çevirme, harf döndürme (örn. b yerine d yazma)
- Akıcı bir şekilde okuma yapmakta ve okuduğunu anlamada zorlanma
- Sözlü olarak söylendiğinde bilgileri anlama ancak yazılı bilgilerle ilgili zorluk
- Planlama ve organizasyonla ilgili zorluklar
Disleksili çocukların birçoğu yaşadıkları bu tarz problemler nedeniyle öğretmenleri tarafından onlara soru sorulmasından kaygı duyabilir, kendilerini yetersiz veya tembel hissedebilir ve okula gitmekten kaçınabilirler.
Disleksi Tanısı Nasıl Koyulur?
Disleksi tanısının koyulabilmesi için çocuğun bir işitme veya görme kaybının olup olmadığı gerekli tetkiklerle değerlendirilmelidir. Eğer çocuğun bu alanlarda herhangi problemi yoksa çocuk disleksi için gerekli değerlendirmelere yönlendirilebilir.
Disleksi gelişimsel farklılıklardan kaynaklansa da, hiçbir kan testi veya laboratuvar taraması bunu tespit edemez. Belirtilerin psikiyatrik değerlendire ile dikkatli bir şekilde incelenmesi ve öğrenme ve bilişsel becerilerle ilgili testlerle ve eğitimci gözlemleri ile birlikte ele alınarak kişi disleksi tanısı alabilir.
Kullanılan değerlendirme araçları çocuğun heceleme becerilerine, sözlü dil becerilerine, okumada akıcılık ve okuduğunu anlama becerilerine, imlasına ve kelime dağarcığına odaklanır.
Kişiler ne kadar erken tanı alırlarsa, disleksilerini yönetmek için ihtiyaç duydukları eğitime ve desteğe o kadar çabuk ulaşmaya başlarlar.
Disleksi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Disleksi belirtilerini ortadan kaldıracak bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Çocuğun ihtiyaçlarına göre şekillenmiş özel eğitim müdahaleleri ile çocuğa yeni öğrenme ve okuma teknikleri öğretilebilir. Burada amaç, çocuğa, kelimeleri oluşturan ses birimlerini tanımayı, bu sesleri temsil eden harf ve harf dizilerini anlamayı, okuduğunu anlamayı, sesli bir biçimde hızlı ve akıcı okumayı öğretmektir.
Öğretmenler okuma becerilerini geliştirmek için işitme, görme ve dokunma gibi duyuların kullanımını içeren teknikler uygulayabilirler. Çocuğun bilgileri işlemesine yardımcı olan tekniklerden biri, bir dersin ses kaydını dinlemek ve kullanılan kelimeleri parmak yardımıyla takip etmektir.
Bunlara ek olarak, çocuğunuzun ihtiyacı olan eğitimi almasını sağlamak için çocuğunuzun okuluyla iş birliği içinde çalışmak oldukça önemlidir.
Bu yazı Dr. Herdem Aslan Genç tarafından hazırlanmıştır.
Daha ayrıntılı bilgi için Koç Üniversitesi Hastanesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
