Tütün, keyif verici ve bağımlılık yapıcı özelliği olan bir bitkidir. Bu özelliği bitkinin yapraklarında nikotin denen bir alkoloid bulunduğu için oluşur. Tütün yetiştiriciliği MÖ 5000 – 3000 yıllarına Anadolu’da tütün yetiştiriciliğine 1600’lerin başında başlanmıştır. Tütün dünyada en çok sigara olarak kullanılmaktadır.
İçerikte Neler Var?
Sigara içtikten sonra vücudumuzda neler olur?
İçilen sigaradaki nikotin ağız ve akciğer yoluyla absorbe olarak kana karışır ve 15-20 saniye içinde merkezi sinir sistemine ulaşarak etkilerini gösterir. Nikotin karaciğerde metabolize olur ve böbrek yoluyla atılır. Nikotin beynimizde ventral tegmental alandaki nikotinik reseptörleri uyarır, uyarılan reseptörler santral sinir sisteminden dopamin hormonunun salgılanmasına neden olur.
Salgılanan dopamin hormonunun keyif verici, mutluluk verici ve sakinlik yapıcı özelliği mevcuttur. Nikotin, bağımlılık sırasında eroin, morfin ve kokainden sonra gelen çok güçlü bağımlılık yapıcı maddedir. Esrardan 8 kat daha fazla bağımlılık yapıcı özelliği vardır. Sigarada nikotin haricinde yaklaşık 4.000 çeşit toksik ve karsinojenik kimyasal madde mevcuttur. Bu maddelerin bir kısmı karbonmonoksit, arsenik, benzen, kurşun, krom, nikel, tolüen, formik asit, amonyak, aseton, bizmut gibi maddelerdir.
Sigara hangi hastalıklara neden olur?
Kanser
Ağız, dil, yutak, akciğer, yemek borusu, mide, karaciğer, pankreas, bağırsak, mesane, penis, rahim ağzı ve kan kanserine neden olur. Ortalama olarak ağız kanserini 30 kat, akciğer kanserini 20 kat, rahim ağzı kanserini 17 kat, yemek borusu kanserini 10 kat artırır.
Solunum sistemi hastalıkları
KOAH, astım, pnömoni ve kronik bronşite neden olur.
Kardiyovasküler sistem hastalıkları
Hipertansiyon, kolesterol yüksekliği, damar tıkanıklıkları, kalp krizi, kalp yetmezliği, ateroskleroz ve kalp ritim bozukluklarına neden olur.
Sinir sistemi hastalıkları
Beyin damarlarında kanama ve tıkanıklığa bağlı felçlere ve erken bunamaya neden olur.
Sindirim sistemi hastalıkları
Reflü, mide ve bağırsak ülseri ve kronik gastrite neden olur.
Boşaltım sistemi ve üreme
Böbrek yetmezliği, impotans, erken menopoz, adet düzensizliği ve kısırlığa neden olur.
İskelet sistemi hastalıkları
Osteoporoza neden olur, kemik kırıklarının oluşumunu kolaylaştırır.
Endokrin sistem hastalıkları
Kan şekeri düzeyinde bozukluğa yol açar, kolesterol ve troid hormonu seviyesini artırır.
Hamilelik sırasında içilen sigaraya bağlı olarak erken doğum riski 2 kat, ölü doğum riski 1/3 oranında, düşük riski 1/4 oranında artar. Bebeğin gelişiminde sorunlara ve bebekte zeka geriliği riskinin artmasına sebep olur. Tütün kullanımı nedeniyle dünyada yılda 5-6 milyon Türkiye’de yılda 100-120 bin kişi ölmektedir.
Sigara bıraktıktan sonra vücudumuzda olanlar
Sigara bırakıldıktan sonra kalp hızı 20. dakikadan itibaren normale dönmeye başlar ve 12 saatte kanda karbonmonoksit düzeyi normale döner. Koku ve tat alma duyusu normale gelir, fiziksel aktivite kapasitesi artar. Orta vadede, 2. haftadan itibaren kalp krizi riski azalmaya başlar. 1. aydan itibaren öksürük, nefes darlığı azalmaya başlar ve solunum kapasitesi artar. 1. yılın sonunda kalp krizi riski sigara içenlerin yarısına iner. Uzun vadede, yaklaşık 10 yıl sonra kanser riski sigara içenlerin yarısına iner, 15 yıl sonra kalp krizi riski sigara içmemiş bireylerle aynı olur ve 20 yıl sonra kanser riski sigara içenlere göre %90 azalır.
Sigarayı bırakma yolları
Kendi kendine bırakma
Aniden bırakma veya azaltarak bırakma vardır. Aniden bırakma yöntemi azaltarak bırakma yöntemine göre %80 daha başarılıdır.
Etkinliği kanıtlanmış tıbbi tedavi ile bırakma
Sigarayı kendi kendine bırakmakta zorlanan kişiler doktor gözetimi ve desteğinde, bilimselliği kanıtlanmış yöntemlerle bırakabilir. Bu yöntemlerle bırakma oranı kendi kendine bırakmaya göre çok daha yüksektir. Bunun için ülkemizde Sağlık Bakanlığı onaylı çok sayıda merkez bulunmaktadır.
Bu yazı Dr. Erkan Zor tarafından hazırlanmıştır.
Daha ayrıntılı bilgi için Amerikan tıp Merkezi Göğüs Hastalıkları Bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
