Dünya geneline bakıldığında diyabet hastası sayısında son 20 yılda iki katından daha fazla artış olduğu görülüyor. Diyabet ile ilgili oldukça endişelendirici bir diğer gelişme ise insülin direnci ve insülin salgısında eksiklik nedeniyle ortaya çıkan Tip 2 diyabetin beklenmeyen bir biçimde gençlerde ve çocuklarda da son yıllarda artan sıklıkla görülmeye başlanması.
İçerikte Neler Var?
İnsülin Direnci Nedir?
İnsülin, pankreasta üretilen, glukoz yani şeker metabolizmasını düzenleyen bir hormon olarak tanımlanabilir. Bazı durumlarda vücut yeterli derecede insülin ürettiği halde bunu olması gerektiği gibi kullanamayabilir. Böylelikle gelişen insülin direnci, hücrelere glukozun girmesini engeller ve kullanılamaz hale gelmesine sebep olur. Kanda biriken glukoz da gizli şeker ve zamanla Tip 2 Diyabet gelişmesine neden olur. Yükselen kan glukozu küçük ve büyük kan damarlarına ciddi derecede zarar verme yoluyla kalp hastalığı, körlük, böbrek yetmezliği gibi durumlara yol açabilir. İnsülin direnci ile ilgili değişiklikler erken fark edildiğinde organlarda oluşabilecek birçok rahatsızlığın önüne geçilebilir.
İnsülin direnci kas ve iskelet sistemini, yağ dokularını, üreme sistemini, santral sinir sistemini, bağışıklık sistemini ve protein metabolizmasını olumsuz derecede etkileyecek kadar ciddi bir durumdur.
İnsülin Direnci Belirtileri
Kişilerde insülin direnci;
- Cinsiyet fark etmeksizin her yaşta görülebilir,
- Genetik yatkınlık ve çevresel etkenler görülme sıklığında rol oynayabilir.
Bir kişide insülin direnci gözleniyorsa diyabet hastalığına benzer birçok bulgu görülebilir. İnsülin direnci görülen kişilerde en sık karşılaşılan belirtiler şu şekildedir;
- Kontrolsüz kilo artışı
- Bel çevresinde genişleme
- Kilo vermede güçlük çekme
- Sürekli tatlı tüketme isteği
- Elde ve ayakta titreme
- Baygınlık hissi
- Yemek sonrası hızlı acıkma hissi
- Uyanınca yorgunluk hissi
- Yemek sonrasında uyku hali
- Algılama güçlüğü
- Konsantrasyon problemleri
- Adet düzensizliği
- Karaciğerde yağlanma
- Aşırı tüylenme
- Vücut direncinde azalma
İnsülin direnci belirtileri hakkında daha fazla bilgi almak için Instagram sayfamızı ve YouTube kanalımızı takip edebilirsiniz.
İnsülin Direnci Nedenleri Nelerdir?
İnsülin direncine tam olarak neyin sebep olduğu hakkında kesin bir kanıt bulunmamakla birlikte aşırı kilo ve fiziksel aktivitede eksikliğin insülin direncini tetikleyen ana faktörler olduğu söylenebilir. Bu çerçevede insülin direnci nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Obezite ve aşırı kilo; özellikle bel çevresinde aşırı yağ birikmesi, insülin direnci gelişmesinde önemli bir neden olarak sayılabilir. Karın bölgesinde biriken yağlar insülin direnci, yüksek kolesterol düzeyleri, artmış kan basıncı ve kardiyovasküler hastalıklar gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olan hormonlar üretebilir.
- Fiziksel hareketsizlik; insan vücudunda bulunan glukozun büyük bir kısmı diğer dokulardan çok kas hücreleri tarafından kullanılır. Egzersiz sonrasında kaslar insüline karşı daha duyarlı hale gelebilir. Harketesizlikte ise de bunun tam tersi bir etki olur ve insülin direnci gelişir.
- Genetik faktörler; karaciğer, kas ve diğer dokular hücre zarlarında bulunan ve insülin hormonuna etki eden mutasyonlar, insülin direncine neden olabilir. Bununla birlikte insülin hormonu sentezi sırasında görülen mutasyonlar ve insüline karşı vücudun geliştirdiği antikorlar da insülin direncinin görülmesinde etkili olabilen faktörler arasında sayılabilir.
- Uyku problemleri; uyku apnesi başta olmak üzere tedavi edilemeyen bazı uyku bozuklukları, obezite, insülin direnci ve Tip 2 Diyabet görülme riskini artırabilir.
İnsülin direncine sebep olabilecek diğer risk faktörleri de şu şekilde sıralanabilir:
- İleri yaş
- Erkek, kadın ve stres hormonlarındaki farklılıklar
- Artan kan pıhtılaşma riski
- Vücutta iltihaplanmada düşük seviyede artış
- İdrarda düşük miktarlarda görülen albumin adlı protein
İnsülin Direnci Nasıl Azalır?
Vücuttaki insülin salınımını tetikleyen besinler arasında protein, karbonhidrat ve yağlar bulunur. Sağlıklı bir beslenme düzeni insülin direncinin azalmasında etkili olabilir. Yemeklerde porsiyon kontrolü yapmak ve kalori sayımı yapmak insülin seviyesinin düşmesine yardımcı olabilir. İnsülin seviyesini düşürmek isteyen kişiler, öncelikle basit şekerden uzak bir yaşam tarzı benimsemelidir. Son olarak lifli gıdalar tüketmek ve düzenli egzersizler uygulamak da oldukça etkilidir.
Aslında insülin direnci tedavisi sayılabilecek yöntemler arasında bulunan tüm bu maddeler, insülin direncini düşürmede önemli rol oynar.
📍 Daha ayrıntılı bilgi almak ve randevu oluşturmak için Koç Üniversitesi Hastanesi Endokrinoloji, Diyabet ve Metabolizma bölümümüz ile iletişime geçebilirsiniz.
İnsülin Direnci Nasıl Tedavi Edilir?
İnsülin direnci tedavisinde öncelikli amaç; durumun ilerlemeden organlarına zarar vermemesi, diyabet riskinin artmaması, kalp hastalığına yol açmaması ve felç riskinin ortadan kaldırılmasıdır. İnsülin direnci tedavisinde başvurduğunuz uzman hekimler, farklı tedavi yöntemleri önerebilirler. Yöntemler genel olarak yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisi şeklinde görülmektedir.
- Kişilerin kilo durumuna göre mevcut kilosunun %5 ile %10’unu vermesi insülin direncini azaltmada etkilidir. Kalori hesabı yaparak düzenli bir beslenme programı oluşturulabilir. Çeşitli diyet seçenekleri kişileri bu hedefe ulaştırmak için yardımcı olabilir. Kilo vermek için herkes farklı yöntemler deneyebilir, kimse için “en iyi diyet” gibi bir kavram yoktur. Kişiler, zayıflama konusunda ihtiyaç duyduklarında bir beslenme uzmanından destek alabilirler.
- Haftada en az 150 dakika yürüyüş ve orta yoğunluklarda yapılacak egzersizlerin insülin direnci tedavisinde yararlı etkileri olabilir. Bu egzersizler, haftada iki gün kasları güçlendirecek şekilde yapılabilir. Yine de herhangi bir egzersiz programına başlamadan önce kişinin durumunun buna uygun olup olmadığını uzman bir hekime danışması en doğrusudur.
- Sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak ve bunu günlük hayatın rutini haline getirmek sadece insülin direncinde değil birçok rahatsızlıkta olumlu etkiler yaratacak bir yaşam tarzı değişikliğidir.
- Sigara ve alkol tüketimini en aza indirmek, gerekirse tamamen bırakmak insülin direnci tedavisinde oldukça önemlidir. Gerekirse başvurulan hekimlerden sigarayı ve alkolü bırakma konusunda yönlendirici yardımlar alınabilir.
- Bazı durumlarda da egzersiz ve beslenme yetersiz kalabilir. O zaman uzman doktorlar tarafından hastaya kan şekerinin dengede tutulması için ilaçlar reçete edilebilir.
Bu yazı Koç Üniversitesi Hastanesi Endokrinoloji, Diyabet ve Metabolizma Bölümümüzden Prof. Dr. Dilek Yazıcı ve Prof. Dr. Oğuzhan Deyneli tarafından hazırlanmıştır.
