Benler, deride melanosit denilen deriye renk veren hücrelerin gruplar halinde çoğalmasıyla oluşur. Derinin daha göreceli olarak derin tabakalarında yer alır ve sayıca fazla olabilirler. Benler çoğunlukla genetik bir özelliktir. Bu benlerin aslında önemli bir kısmı sıradan benler yani risk taşımayan benlerdir. Ama bazıları melanom denilen ve erken tanının çok önemli olduğu deri kanserine dönüşebilecek benlerdir. Melanom benler üzerinde gelişebildiği gibi sağlam deride de ortaya çıkar bu yüzden tüm deri kontrol edilmelidir.
İçerikte Neler Var?
Doğuştan olan benler daha mı az risk taşır?
Doğuştan olan benlerden daha az endişe edilmesi yanlıştır. Doğuştan benler daha riskli olabilir. Dolayısıyla düzenli olarak benler de kontrol edilmelidir. Özellikle melanom genç yaşta ortaya çıkar dolayısıyla ergenlik döneminden itibaren benlerin izlenmesi ve kontrol edilmesi oldukça önemlidir.
Ben kontrolü nasıl yapılır?
Öncelikle herkes bir kez ben haritası çıkarmalıdır. Tüm vücut, saçlar, gözler, tırnaklar ve genital bölge dahil tüm deri alanlarının bir muayene edilip kaydedilmesi gerekir. Ben haritası çıkarıldıktan sonra dermatoloğunuz bir takip raporu hazırlar ve riskli benlerin yönetimini anlatır. Ben kontrolü önce gözle bakılarak yapılabilir fakat ufak değişiklikler gözle takip edilemediği için dermaskopla kontrol edilmelidir. Kayıt yapılabilen dijital dermoskoplarla benler ve diğer deri belirtileri 10 ila 100 kez büyütülerek muayene edilebilir. Dermoskop içindeki ışık deriyi özel bir şekilde aydınlatır ve görülmesi zor olan lezyonlar bile rahatça izlenir. Dijital dermoskop lezyonu fotoğraflama ve kaydetme imkanı sağlar. Böylece sonraki muayenede kıyaslama yapılarak en ufak değişiklikler kolaylıkla tespit edilebilir. Tüm vücut taramaları cihaz tarafından otomatik yapılır ve kontrol muayenesinde gözün atlayabileceği küçük bir ben bile alet tarafından doktor uyarılarak gösterilir.
Kendi kendinize benlerinizi değerlendirebilirsiniz. Benlerdeki değişiklikler ABCDE kuralı ile özetlenebilir.
- A: Asimetri anlamına gelir ve benin asimetrik olmasını ifade eder.
- B: Border, sınır anlamına gelir. Benin sınırlarının düzensiz olmasını ifade eder.
- C: (Color) renk alacası anlamına gelir. Benlerin düz kahverengi değil de açık kahve, koyu kahve, siyah, gri ve kırmızı olması risk faktörüdür.
- D: (Diameter) Benin çapının 6 mm’den fazla olması ve büyümesidir.
- E: (Evolution) Ben üzerindeki herhangi bir gelişimi ifade eder. Büyüme, renk değişikliği, kanama ve küçülme risk faktörüdür.
Bu değişiklikler gözle görülür olduğunda doktora başvurmak için gecikme söz konusu olmamalıdır. Mutlaka kontrol ettirmelisiniz.
Melanom ve benlerdeki değişimler açısından kimler risk altındadır?
- Açık tenliler,
- Bronzlaşmak için aşırı güneşte kalanlar,
- Solaryum alışkanlığına sahip olanlar,
- Ailesinde deri kanseri olanlar,
- 50’den fazla bene sahip olanlar risk altındadır.
Riskli görülen benler çıkarılmalı mıdır?
Benlerin nasıl çıkarılacağı çok önemlidir. Dermoskopi sonrası riskli ben saptanması durumunda sadece cerrahi olarak işlem yapılmalıdır. Çünkü benler yapılarına göre belli bir sınırla çıkarılmalıdır ve bu tedavi sürecine cerrah ve dermatolog karar vermelidir. Ardından çıkarılan ben, patolojiye gönderilerek patolog tarafından kontrol edilir. Böylece patolog benin melanom riski taşıyıp taşımadığını saptar. Benler yakılarak yok edildiğinde patoloji görme ihtimali ortadan kalkar ve bu sebepten melanom riski saptanamaz.
Daha önce olmayan koyu renkte bir ben fark ettiğinizde hemen doktorunuza başvurun. Ben kontrolü yaptırmayı ihmal etmeyin.
Bu yazı Prof. Dr. Sibel Alper tarafından hazırlanmıştır.
Daha ayrıntılı bilgi için Dermatoloji Bölümü ile iletişime geçebilirsiniz.
